Νικόλαος ΓΚΙΟΛΕΣ, Οι Δέκα Άγιοι Μάρτυρες των Μεγάρων, η εποχή επανεμφάνισής τους και τα κατάλοιπα των παλαιοχριστιανικών μαρτυρίων τους, , 23|2002, 83-98

Στα Μέγαρα της Αττικής τον 18ο αιώνα βρέθηκαν κατά θαυμαστό τρόπο τα λείψανα Δέκα Μαρτύρων που έζησαν τον 3ο αιώνα. Κτίστηκαν τότε στο σημείο εύρεσης δυο εκκλησίες και αναβίωσε η λατρεία των ξεχασμένων μέχρι τότε αγίων. Το γεγονός αυτό συνδέεται με την προσπάθεια της Ορθόδοξης Εκκλησίας να καταπολεμήσει τον εξισλαμισμό, προβάλλοντας ως παραδείγματα τους βίους των αγίων της πρωτοχριστιανικής Εκκλησίας. Η τάση αυτή εμφανίζεται ήδη από τον 15ο αιώνα με την δημοσίευση βίων αγίων που προβάλλονται ως πρότυπα στους νεομάρτυρες. Η λατρεία των αγίων αυτών υπήρχε ήδη στα Μέγαρα από τον 5ο αιώνα. Τούτο μαρτυρούν τα αρχαιολογικά κατάλοιπα (βασιλική, γλυπτά, ψηφιδωτά) και μάλιστα τμήμα παλαιοχριστιανικής ενεπίγραφης πλάκας με τα ονόματα μερικών εξ αυτών. Στην πόλη υπήρχαν ήδη τον 5ο αιώνα δύο μαρτύρια αφιερωμένα στους αγίους.