Richard Clogg, Το ρεμπελιό της Σμύρνης το 1797, Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, 3|1982, 71-125
Ή ιστορία των πόλεων τής οθωμανικής αυτοκρατορίας στά χρόνια τήςπαρακμής της έχει μελετηθεί μόνο περιορισμένα, παρά τήν (αντίστοιχη άνάπτυξητής μελέτης των πολιτικών θεσμών τής αυτοκρατορίας στο σύνολό της. Όμαρασμός τής κεντρικής οθωμανικής εξουσίας καί ό σφετερισμός τής ισχύοςστίς επαρχίες κατά τον 18ο αιώνα από τούς άγιάνηδες καί τούς ντερεμπέηδεςσυνοδεύτηκε άπύ τήν αποδιοργάνωση του κεντρικού έλέγχου στίς σημαντικότερεςπόλεις τής αύτοκρατορίας. Άπύ τά τέλη τού 18ου αιώνα το γενιτσαρικύσώμα εκφυλίστηκε καί άπύ διαλεκτός στρατιωτικός σχηματισμός έξέπεσε σέκληρονομικά άναπαραγόμενη κάστα πού άποσκοποΰσε στην διατήρηση τώνπρονομίων της καί αντιμετώπιζε μέ σκληρότητα τίς μεταρρυθμίσεις καί τούςέκσυγχρονισμούς. 'Υπάρχουν έπαρκεΐς μαρτυρίες γιά την πολιτική ισχύ πούάσκήθηκε στην πρωτεύουσα άπό τά γενιτσαρικά τάγματα, άλλά καί σέ πολλέςάπό τίς επαρχιακές πόλεις τής αύτοκρατορίας ή δύναμή τους υπήρξε υπολογίσιμη."Ενα άπό τά γνωστότερα παραδείγματα τών έπιπτώσεων τής άπειθαρ-χίας τών γενιτσάρων καί τής σκιώδους δύναμης τής κεντρικής έξουσίας είναιοί ταραχές τού Μαρτίου 1797, γνωστές ώς «τό ρεμπελιό τής Σμύρνης», πούστρεφόταν έναντίον τών χριστιανών καί τών ξένων. Τουλάχιστον 1500 "Ελληνεςσφάχτηκαν ένώ οί ιδιοκτησίες καταστράφηκαν μαζικά’ τό ’ίδιο κι εκείνεςτής παροικίας τών ξένων έμπορων. 'Ο όλεθρος προκάλεσε κύματα άντιδρά-σεων πού είχαν άντίκτυπο σ’ ολόκληρο τόν έλληνικό κόσμο. Λόγου χάρη, ή«Έφημερίς» τών Μαρκίδων - Πουλιών πού έβγαινε στη Βιέννη, στό φύλλοτής 17 ’Απριλίου 1797 άναφέρει ότι «ή ζημία είναι τόσον μεγάλη, οπού έναςολόκληρος αιώνας δέν θέλει σταθεί ικανός νά μεταφέρει τήν Σμύρνην εις τήνπρώτην της στάσιν».Καταστροφή τέτοιου μεγέθους καταγράφτηκε άναπόφευκτα στή λαϊκή μνήμητών Ελλήνων κατοίκων τής πόλης καί οί μεταγενέστεροι ιστορικοί άσχο- λήθηκαν μ’ αύτήν.' ’Έμεινε παρόλ’ αύτά άνεκμετάλλευτη άπό τούς ιστορικούςμιά άπό τίς πλουσιότερες καί λεπτομερέστερες πηγές γιά το ρεμπελιό: είναιτά έγγραφα πού έστελνε ό Francis Werry, πρόξενος της Levant Companyστη Σμύρνη, στούς προϊσταμένους του διοικητές τής Levant Company στοΛονδίνο, μαζί μέ ένα έκτεταμένο τμήμα προξενικού ύλικοΰ. Παρόλο πού τοπρωταρχικό μέλημα του Werry είναι ή άπαρίθμηση των τεράστιων άπωλειώνπού ύπέστη ή Βρεττανική παροικία των εμπόρων καί οί ανταπαντήσεις γιατις ζημίες πού προκλήθηκαν άπό τίς οθωμανικές άρχές, αύτή ή επιλογή άπότά έγγραφα του προξένου Werry άφορά σέ μιά έξαιρετικά λεπτομερειακή καταγραφήτων άφετηριών καί τής εξέλιξης των ταραχών καί καταδεικνύει μέποιο τρόπο ένα περιορισμένο περιστατικό μπόρεσε να μεταβληθεΐ ταχύτατασέ ένα ευρύτατο ξέσπασμα έναντίον των χριστιανών καί τών ξένων.
