Andreas KÜLZER, Adversus Judaeos: Text und Bild in spätbyzantinischer Zeit, Βυζαντινά Σύμμεικτα, 12|1998, 95-107

  Andreas   KülzerΚατὰ Ἰουδαίων:   Κείμενο   και   εικονογράφηση   στην υστεροβυζαντινή εποχήΤο φιλολογικό είδος Κατὰ Ἰουδαίων αποτελεί ένα από τα παλαιότερα φιλολογικά δημιουργήματα του Χριστιανισμού. Η ύπαρξη του πιστοποιείται ήδη στην Καινή Διαθήκη (στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο). Συνεχίζεται από τους εκκλησιαστικούς πατέρες των πρώτων χριστιανικών αιώνων και φθάνει μέχρι την ύστερη βυζαντινή εποχή. Από άποψη μορφής, το είδος διακρίνεται σε διάφορες κατηγορίες: επιστολές, ομιλίες, δοκίμια και άλλα. Εξέχουσα είναι η σημασία του διαλογικού είδους, από το οποίο σώζονται τριάντα επτά κείμενα, που χρονολογούνται κατά τη διάρκεια της βυζαντινής χιλιετίας. Το είδος αυτό γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση όχι μόνο κατά τον 6ο και τον 7ο, αλλά και κατά τον 14ο αιώνα. Πράγματι, στον αιώνα αυτό συντάχθηκαν τα κείμενα του Ανδρόνικου Κομνηνού Δούκα Παλαιολόγου, του Ματθαίου Βλάσταρη, του Θεοφάνη Νικαίας και του Ιωάννη Καντακουζηνού. Την ίδια εποχή αντιγράφηκαν ορισμένα παλαιότερα έργα , όπως αυτά που διασώζονται στους κώδικες Vind. theol. gr. 307 (του έτους 1300) και στον Paris, gr. 450 (του έτους 1363). Τα χειρόγραφα αυτά δεν είναι ιστορημένα. Εντούτοις αντί-ιουδαϊκές εικονογραφήσεις είναι γνωστές κυρίως από τις παραστάσεις της Δευτέρας Παρουσίας και της Κοίμησης της Θεοτόκου, καθώς και από Ψαλτήρια, σε συνδυασμό με τους Ψαλμούς 14, 78 και 106, τους κατεξοχήν «κατὰ Ἰουδαίων». Οι εικονογραφήσεις αυτές απουσιάζουν από τους διάλογους όχι μόνον επειδή η εσχατολογία και η μαριολογία δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία για το συγκεκριμένο φιλολογικό είδος, αλλά κυρίως επειδή πρόκειται για κείμενα πρακτικής, που χαρακτηρίζονται περισσότερο ως ενημερωτικά παρά ως ψυχωφελή.