Lidia A. Demény, Tο καθεστώς των τελωνείων και των Ελλήνων εμπόρων της Τρανσυλβανίας κατά την περίοδο της αυτόνομης Ηγεμονίας (1541-1691), Μακεδονικά, 15|1975, 62-113

Κατά τήν περίοδο 1541-1691 ή Τρανσυλβανία, μετά τήν κατάληψη τής Βούδας, υπήρξε αυτόνομη Ηγεμονία ύπό τήν επικυριαρχία του οθωμανικού κράτους καί περιελάμβανε τό βοεβοδάτο τής Τρανσυλβανίας καί τίς περιο­ χές πού ήταν γνωστές ώς «Partium regni Hungariae» μέ τό Μαραμοΰρες καί τό Βανάτο. Κεντρικό νομοθετικό όργανο ήταν ή Δίαιτα, ή όποια έξέλεγε τον ήγεμόνα, άποφάσιζε γιά πόλεμο ή ειρήνη, έπέβαλλε καί κατένεμε τούς φόρους, έψήφιζε τούς νόμους, κ.λ. Ή έξάρτηση από τήν Υψηλή Πύλη υλοποιούνταν μέ τήν ύποχρέωση πληρωμής έτησίου φόρου ύποτελείας, μέ τά συνηθισμένα «πεσκέσια» προς τούς ’Οθωμανούς άξιωματούχους, τήν έπικύρωση από τό σουλτάνο τής έκλογής τού ήγεμόνα, καθώς καί τον έλεγχο των διεθνών σχέσεων τής Ηγεμονίας. Ή αυτονομία τής Ηγεμονίας τής Τρανσυλβανίας ήταν κυρίως οικονομική καί διοικητική. ’Έτσι τήν βλέπουμε να εκδηλώνεται, έκτος άπό τήν εσωτερική οργάνωση, κυρίως στούς τομείς τής τελωνειακής πολιτικής καί τοϋ καθεστώτος τοϋ εξωτερικού έμπορίου, των άλλοδαπών έμπορων καί τής ρυθμίσεως τής κυκλοφορίας των ξένων προϊόντων, τομείς για τούς όποιους αποφάσιζε ή Δίαιτα ανάλογα με τά συμ­φέροντα τού τόπου, τών τάξεων καί κοινωνικών ομάδων πού είχαν καθορι­στικά δικαιώματα στή λήψη τών αποφάσεων.Τό άρχειακό ύλικό πού προέρχεται άπό τήν δραστηριότητα τής Δίαιτας, στό χρονικό διάστημα πού έξετάζει ή συγγρ., παρέχει σημαντικές πλη­ ροφορίες πού επιτρέπουν τόν καθορισμό τής έννοιας «Έλληνας έμπορος», όρου πού άπαντά συχνά στις τρανσυλβανικές πηγές καί στά έργα τής έποχής καί πού μέχρι σήμερα δέν είχε έπιχειρηθή ή διασαφήνισή του. Συγχρό­νως, οί αποφάσεις τής Δίαιτας αντανακλούν τίς αντιλήψεις ώρισμένων κοι­ νωνικών ομάδων σχετικά μέ τό ρόλο καί τή δραστηριότητα τών Ελλήνων έμπορων τής Τρανσυλβανίας, οί περισσότεροι τών οποίων προέρχονταν άπό τή Μακεδονία. Ή συγγρα. έξετάζει έν συνεχεία τίς απαρχές τής έλληνικής παρουσίας στήν οικονομική ζωή τής Τρανσυλβανίας καί τή μετέπειτα δράση τών Ελ­λήνων σ’ αυτό τόν τομέα, τό νομικό πλαίσιο καί καθεστώς, μέσα στό όποιο ανέπτυξαν τή δράστηριότητά τους σε σχέση καί μέ τήν τοπική οργάνωση και διοίκηση τών πόλεων, στις όποιες αυτοί έγκαταστάθηκαν, τό περιεχό­μενο τών οικονομικών προνομίων πού αναγνωρίστηκαν υπέρ τών Ελλήνων έμπορων, καθώς καί τίς άντίστοιχες ύποχρεώσεις τους, τό τελωνειακό κα­ θεστώς^ καθώς έπίσης τίς συνθήκες καί τούς όρους υπό τούς οποίους μπο­ρούσαν νά έγκατασταθοΰν στήν Τρανσυλβανία, νά έμπορευθοΰν καί νά έχουν τό δικαίωμα άποκτήσεως άκίνητης περιουσίας. Τό καθεστώς τών Ελλήνων έμπορων στον ένάμισυ περίπου αιώνα τής ύπάρξεως τής αύτόνομης Ηγεμονίας τής Τρανσυλβανίας έξελίχτηκε άρκετά- αυτή τήν έξέλιξη παρακολουθεί ή συγγρ. μέσα άπό τά νομικά καί οικο­νομικά πλαίσια τής άναπτύξεώς του.