Κωνσταντίνος Ράντης, Η γνωσιοθεωρία στη μαρξική κοινωνική θεωρία, Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 123|2007, 113-144

Ο Karl Heinrich Marx σπανίως έχει εκφραστεί για τη διαλεκτική μέθοδο του και την εν γένει γνωσιοθεωρία του. Στον επίλογο της δεύτερης έκδοσης του Κεφαλαίου απαντώνται σύντομοι αναστοχασμοί τόσο γι ' αυτήν όσο και για την αντιπαράθεση της με την εγελιανή θεωρησιακή διαλεκτική. Στην «Εισαγωγή» του έργου του Βασικές γραμμές της Κριτικής της Πολιτικής Οικονομίας ο Marx προσπάθησε να εκθέσει αναλυτικά τη μέθοδο του. Στο έργο του Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας εγκατέλειψε οριστικά αυτή την προσπάθεια του, γιατί σ' αυτήν προεικάζεται ό,τι πρέπει ν' αποδειχθεί. Αντιθέτως, αυτή πρέπει να οδηγεί από το καθ' έκαστον στο καθόλου και να υπερβεί τόσο στις εμπειρικές αστικές εννοιολογικές θεωρίες όσο και στον εγελιανό εννοιολογικό ρεαλισμό. Η μαρξική μέθοδος καθορίζεται από την ιστορικά συγκεκριμένη καπιταλιστική κοινωνία- δεν είναι απλώς μια θεωρητική ανακατασκευή της κίνησης της ιστορικής πραγματικότητας αλλά κανονιστική, αποβλέπει στην άρση της κοινωνικής αδικίας. Η διαπλοκή της λογικής και της ιστορικής μεθόδου ανάπτυξης των κατηγοριών της μαρξικής γνωσιοθεωρίας υπερβαίνει την παραδοσιακή διαμάχη μεταξύ του νομιναλισμού και του ρεαλισμού και καθιστά τη «διαλεκτική μορφή έκθεσης» της μαρξικής κοινωνικής θεωρίας αξεπέραστη.