Olga Cicanci, Οι Έλληνες γιατροί στις ρουμανικές χώρες τον δέκατο έβδομο και τον δέκατο όγδοο αιώνα, Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, 10|1993, 37-90

Ό ρόλος των Ελλήνων γιατρών στήν πολιτική καί πνευματική ζωή τωνρουμανικών ήγεμονιών κατά τον 17ο καί 18ο αιώνα έχει μελετηθεί άπό διάφορεςάπόψεις, σύμφωνα με τό παρόν στάδιο των έρευνών καί των ιδίωνάναζητήσεων σε ρουμανικές ή έλληνικές βιβλιοθήκες καί άρχεΐα.Διαπιστώθηκε ότι ή μεγάλη πλειοψηφία των έλλήνων γιατρών, όπωςεξάλλου καί άλλων λογίων, σπούδασε σε ιταλικά πανεπιστημιακά κέντρακαί ιδίως στήν Πάδοβα. Άπό τό δεύτερο όμως μισό του 18ου αιώνα, όταν ήέλληνική διασπορά, λόγω οίκονομικοκοινωνικών συμφερόντων, στράφηκεπρος τήν κεντρική Ευρώπη, συναντούμε έλληνες φοιτητές στή Βιέννη καίστα γερμανικά πανεπιστήμια, χωρίς όμως να διακόπτεται ή παράδοση τήςφοίτησης σέ ιταλικά πανεπιστήμια. Παράλληλα μέ τήν αύξηση του ενδιαφέροντοςτής Γαλλίας καί τής Αγγλίας για τις έλληνικές περιοχές, διαπιστώνουμετήν παρουσία πολλών Έλλήνων νέων στα πανεπιστήμια τών άντί-στοιχων χωρών. Είναι γνωστό έπίσης ότι, τουλάχιστον σέ πρώτη φάση, οίμέλλοντες γιατροί άποκτοΰσαν ιατρικές γνώσεις στήν Κωνσταντινούποληκαί στις ρουμανικές ήγεμονίες.Ή συγγραφέας άποδέχεται τήν άποψη ότι υπήρχαν ιατρικές σπουδές στιςΗγεμονικές Άκαδημίες του Βουκουρεστίου καί του Ίασίου. Απόδειξηάποτελοΰν τα πολυάριθμα χειρόγραφα-μαθηματάρια μέ παρασελίδιες σημειώσεις,που προέρχονται άπό τή Σχολή τοΰ Αγίου Σάββα, καί τα όποια θάπρέπει νά χρησιμοποιούνταν μόνον άπό μαθητές κι όχι άπό πρακτικούςγιατρούς. Εξάλλου τά ιατρικά αύτά χειρόγραφα συνοδεύονται άπό σημειώσειςφυσιολογίας ή φυσικής, άστρονομίας, βοτανικής, φιλοσοφίας κτλ. καίάποτελοΰν μεταφράσεις στα νέα έλληνικά, έκ μέρους καθηγητών τών ΗγεμονικώνΆκαδημιών καί λιγότερο άπό κυρίως γιατρούς. Όμως όρισμένασυνταγολόγια χρησιμοποιήθηκαν μέ βεβαιότητα άπό γιατρούς.Οί κυρίως γιατροί, μέ άντίστοιχες σπουδές, τούς όποιους συναντούμεστις ρουμανικές αύλές, είναι μεταφραστές σύγχρονων κειμένων ιατρικής, πού κυκλοφορούσαν τότε στήν ’Ιταλία, Γαλλία, Αύστρία καί Γερμανία καίλιγότερο έργων τού 'Ιπποκράτη, τού Γαληνού ή τού Ψελλοΰ.Μελετήθηκε ή δραστηριότητα των έλλήνων ιατροφιλοσόφων στις ρουμανικέςηγεμονικές αύλές καί Ιδίως στήν αύλή τού Κωνσταντίνου Μπραν-κοβεάνου καί Νικολάου Μαυροκορδάτου. 'Έλληνες γιατροί υπήρξαν καθηγητέςστις Ηγεμονικές Άκαδημίες, άλλα καί διορθωτές-έπιμελητές καί μεταφραστέςδιαφόρων έκδόσεων. Πολλοί άπό τούς έλληνες γιατρούς, πούβρίσκονταν τήν περίοδο έκείνη στις ρουμανικές ήγεμονίες, άσχολοΰνταν μέμεταφράσεις άπό τά άρχαΐα έλληνικά, τα λατινικά ή άπό νεότερες ευρωπαϊκέςγλώσσες (ιταλικά, γαλλικά, γερμανικά). ’Αλληλογραφούν επίσης πυκνάμέ ρουμάνους ήγεμόνες καί μέ προσωπικότητες τής εύρωπαϊκής πνευματικήςζωής. 'Ορισμένοι άπό αυτούς, όπως ό ’Ιάκωβος Πυλαρινός καί ό ΕμμανουήλΤιμόνης, πραγματοποίησαν δικές τους έρευνες, συνέβαλαν στήν άνάπτυ-ξη τής ιατρικής έπιστήμης καί δημοσίευσαν τά άποτελέσματα των έρευνώντους σέ περιοδικά τής ειδικότητάς τους. "Αλλοι, κάτοχοι πολύπλευρης έπι-στημονικής γνώσης, συγγράφουν εγχειρίδια φυσικής, άλγεβρας, γεωμετρίας,άστρονομίας, ήθικής, φιλοσοφίας. Άπό τήν άλληλογραφία πού διατηρούνδιαφαίνεται ή πολύπλευρη μόρφωση καί προετοιμασία τους. Τά κείμενατων Έλλήνων γιατρών, είτε πρόκειται για πρωτότυπες μελέτες, είτε γιάερανίσματα, κυκλοφορούσαν στις ρουμανικές ήγεμονίες καί μάλιστα όρισμέ-να άπ’ αυτά διασώζονται καί σήμερα, σέ μορφή χειρογράφου, στή Βιβλιοθήκητής Ρουμανικής ’Ακαδημίας στό Βουκουρέστι.'Ορισμένοι έγραψαν καί ποιήματα, έπιγράμματα, θεατρικά, άκόμη καίμουσικά έργα. Τον 17ο καί τόν 18ο αιώνα άρχίζει να μορφοποιεΐται μια νέα κοινωνικήκατηγορία, τών γιατρών, οί όποιοι άσκοΰν τώρα τό επάγγελμά τους έπίπληρωμή. 'Ορισμένοι άπό τούς έλληνες γιατρούς, πού βρίσκονταν στις ρουμανικέςήγεμονίες, χρησιμοποίησαν τό έπάγγελμά τους γιά να άναρριχη-θοΰν στήν κοινωνική ιεραρχία, καί μάλιστα κατόρθωσαν ν’ άποκτήσουνάνώτερα άξιώματα στήν Κωνσταντινούπολη, μεταξύ τών όποιων ξεχωρίζεισαφώς τό άξίωμα τού δραγομάνου, γεγονός πού είχε πολλές έπιπτώσεις στήνέξέλιξη τού έλληνικοΰ κόσμου. Άλλους έπίσης έλληνες γιατρούς τούς συναντούμεώς μεταφραστές, γραμματείς ή άκόμη καί πρόξενους σέ δυτικέςχώρες, όπου συχνά έδρασαν ύπέρ τής έλληνικής υπόθεσης.Μέ τήν ιδιότητα τού γιατρού στις αυλές τών ήγεμόνων τής Μολδαβίαςκαί τής Βλαχίας χρησιμοποιήθηκαν συχνά άπό τούς τελευταίους καί ώςκαθηγητές τών παιδιών τους, ώς προσωπικοί γραμματείς, ή ώς διπλωμάτες.Άλλοι κατόρθωσαν νά καταλάβουν όρισμένα άξιώματα όπως σπαθάριοι,λογοθέτες, δικαστές κτλ. Πολύ λίγοι παρέμειναν όριστικά καί άφομοιώθη-καν. Διαπιστώνεται ότι οί γιατροί άποτελοΰν τήν πλέον «κινητή» κατηγορίατών έλλήνων λογίων, τόσο κατά τήν περίοδο τών σπουδών τους, όσο καίκατά τήν περίοδο τής άσκησης τού έπαγγέλματός τους, ή ώς πολιτικοί, καί οί ρουμανικές ήγεμονίες τούς προσέφεραν εύνοϊκές συνθήκες για τήν άσκησητής δραστηριότητας τους στον πνευματικό καί πολιτικό τομέα.