Βασίλειος ΠΑΠΠΑΣ, Η μετάφραση του Breviarium ab urbe condita του Ευτροπίου από τον Νεόφυτο Δούκα (Α΄τόμος) και το Λεξικό των Ενδόξων ανδρών του έργου (Β΄τόμος), Βυζαντινά Σύμμεικτα, 24|2014, 129-155

Στην εργασία αυτή εξετάζουμε την απόδοση στη δημοτική από τον Νεόφυτο Δούκα της αρχαιοελληνικής μετάφρασης του Breviarium ab urbe condita του Ευτροπίου που είχε εκπονήσει ο Παιάνιος το 380 μ.Χ. Το βιβλίο του Δούκα είναι δίτομο (και οι 2 τόμοι εκδόθηκαν στη Βιέννη, το 1807). Ο πρώτος τόμος περιλαμβάνει τη μετάφραση της ιστορίας του Ευτροπίου και ο δεύτερος το Λεξικό των Ενδόξων ανδρών που εμπεριέχονται στον πρώτο τόμο. Αφού παρουσιάζονται τα περιεχόμενα του κάθε τόμου, στη συνέχεια αναλύονται οι μεταφραστικές τεχνικές του Δούκα καθώς και ο πλούσιος υποσελίδιος σχολιασμός του. Επίσης, μελετούμε τη δομή, τη γλώσσα και το ύφος της μετάφρασης, αλλά και του Λεξικού. Το βιβλίο του Δούκα αποτελούσε σχολικό βοήθημα για τους νέους των γυμνασίων, γι' αυτό εξάλλου είναι γραμμένο και στη δημοτική της εποχής. Θεωρούμε ότι το παρόν άρθρο είναι σημαντικό για δύο λόγους: α) είναι η πρώτη εργασία που γράφεται γι'αυτό το έργο του Δούκα και β) τονίζει ότι ο Ηπειρώτης λόγιος, αν και σφοδρός αρχαϊστής, ήταν έτοιμος να παραμερίσει τη γλωσσική του ιδεολογία και να θέσει σε προτεραιότητα τους παιδαγωγικούς του σκοπούς.