Marta Dieli, Due manoscritti «inediti» delle opere di Neophytos Vamvas, Ο Ερανιστής, 29|2016, 257-281

ΔΥΟ «ΑΝΕΚΔΟΤΑ» ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΕΡΓΩΝ ΤΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΒΑΜΒΑ Στὸ Τμῆμα Χειρογράφων τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἑλλάδος ἀπόκεινται δύο χειρόγραφα μὲ ἔργα τοῦ Νεοφύτου Βάμβα (1776-1855): α) Ἐγχειρίδιον ῾Ρητορικῆς (ΕΒΕ 4072) καὶ β) Στοιχεῖα τῆς Ἰδεολογίας (ΕΒΕ 4295), ἕνα φιλοσοφικὸ σύγγραμμα σχετικὰ μὲ τὴ γλώσσα. Πρόκειται γιὰ δύο διδακτικὰ ἐγχειρίδια, ἀπὸ τὰ πιὸ γνωστὰ καὶ σημαντικὰ ἔργα ἑνὸς ἀπὸ τοὺς πρωτεργάτες τοῦ Νεοελληνικοῦ Διαφωτισμοῦ, μὲ μεγάλη πιθανότητα νὰ ἔχουν συντεθεῖ γύρω στὰ 1830. Ὕστερα ἀπὸ λεπτομερὴ ἀντιβολὴ τῶν χειρογράφων τῆς ΕΒΕ μὲ τὰ γνωστὰ καὶ ἐκδεδομένα ἔργα τοῦ Νεόφυτου Βάμβα, καταλήγουμε στὰ παρακάτω συμπεράσματα: α) τὸ πρῶτο περιέχει ἕνα κείμενο τῆς ῾Ρητορικῆς, τὸ ὁποῖο σὲ ἀρκετὰ σημεῖα μοιάζει μὲ ἐκεῖνο τῆς πρώτης ἔκδοσης (1813) καὶ σὲ ἄλλα σημεῖα μὲ ἐκεῖνο τῆς δεύτερης (1841), ἀλλὰ στὴν οὐσία πρόκειται γιὰ μιὰ ἄλλη μορφὴ ποὺ δὲν ἐκδόθηκε ποτέ. Ἐπιπλέον, τὸ τρίτο μέρος τοῦ χφ περιέχει ἀποσπάσματα ἀπὸ ἔργο τοῦ Hugh Blair, ὅπως δείχνει καὶ ἡ ἀναγραφὴ ἐπὶ τοῦ χφ: Περὶγεύσεως (ἐκ τοῦ Βλαίρου). β) Τὸ δεύτερο χφ, γραμμένο ἀπὸ δύο χέρια –ἕνα τρίτο πρόσθεσε τὸν τίτλο Στοιχεῖα Ἰδεολογίας–, περιέχει συμπιληματικὸ κείμενο φιλοσοφικοῦ περιεχομένου, ποὺ εἶναι δύσκολο νὰ ταυτισθεῖ καὶ πάντως ἔχει σχέση μὲ τὴν ἰδεολογικὴ προσέγγιση τῆς γλώσσας.Τὰ δύο χειρόγραφα τῆς ΕΒΕ, τὰ ὁποῖα χρονολογοῦνται στὴ δεκαετία τοῦ 1830, πιθανὸν ἀντιγράφτηκαν ἀπὸ μαθητὲς τοῦ Βάμβα, καθὼς ὅπως γνωρίζουμε, ὁ ἴδιος ἔδινε στοὺς μαθητές του στὴν Ἰόνια Ἀκαδημία νὰ ἀντιγράφουν κείμενα ποὺ χρησιμοποιοῦσε στὰ μαθήματά του καὶ μποροῦμε νὰ θεωρήσουμε ὅτι ἀποτελοῦν καὶ τεκμήρια ἀπὸ τὴν παρουσία του στὴν Ἰόνιο Ἀκαδημία. MARTA DIELI